“Injustice anywhere is a threat to justice everywhere.”

“Wie is dat?” “Well, this white man symbolizes the literacy tests and other intimidations that black people had to overcome to get registered.” Dit antwoord van de vrijwilligster die het Selma Interpretive Center runt, nodigt uit om twee andere vragen te stellen: of ze meer kan vertellen over die testen en hoe het zit met ‘Black’ en ‘African Americans.’ Dat doet ze graag. 

Selma Interpretive Center: symbool van intimidatie naast de ingang

“We hebben echt heel veel discussies gehad over de tekst op de borden. Ook ‘Coloured’ is een optie geweest. Maar alle alternatieven hebben hun voor- en nadelen. ‘Mensen-met-een kleurtje’ is hier bijvoorbeeld niet van toepassing. De strijd ging destijds om de helft van de zwarte bevolking in Alabama die geen stemrecht had. Daar zaten bijvoorbeeld geen ‘rode’ of ‘gele’ mensen bij. Het waren allemaal afstammelingen van zwarte slaven.” Dat herken ik ook als witte vrouw. Las onlangs in de NRC een artikel over een dansvoorstelling met in de kop iets van ‘kleurtje’. Vooral dat ‘tje’ is natuurlijk zo denigrerend als het maar kan.

Waarom ‘African Americans’ dan hier op bezwaren stuitte? Alle zwarten, dus de helft (nu nog een kwart) van de bevolking, is hier geboren en getogen, net al hun ouders en hun grootouders. Ze zijn Amerikaanse staatsburgers en eisen de rechten die daar bij horen. Daar gaat de strijd over, dus we hebben gekozen voor ‘Black People’ en sindsdien krijgen we geen commentaar meer.” We praten nog even door over ‘politiek correct spreken en schrijven’ en hoeveel discussie dat ook in Nederland oproept. Even later hoor ik op een video witte mensen tegen de demonstranten ‘Nigger go home’ schreeuwen. Kan me voorstellen dat dat een extra argument is tegen de term African Americans. Home is hier in de USA, niet aan de andere kant van de oceaan…

Nog een keer de witte man...

“And that white figure?” We raken aan de praat over inburgeringstesten. Ik vertel hoe dit in Nederland gaat…Uit haar verhaal maak ik op dat je, als je Amerikaans staatsburger wilt worden, nu nog steeds dingen moet weten waar ‘gewone’ Amerikanen écht het antwoord niet op hebben. Hoe absurd en hoe herkenbaar…
Voor de Black People uit de zestigers jaren gold hetzelfde. Ze geeft een voorbeeld: “Witte mensen die zich wilden registreren kregen bijvoorbeeld als vraag ‘Wie is de president van Amerika?’ Dat wist iedereen. Zwarte mensen moesten alle Amerikaanse staten op kunnen noemen of alle counties van Alabama, of wat de dienstdoende ambtenaar ook maar bedacht….” Ze werpt een dramatische blik richting plafond om de absurditeit van het verschil in behandeling te onderstrepen.

Het Selma Interpretive Center zit midden in een verbouwing met beperkte expositieruimte, maar toch krijg je een goed beeld van het alledaagse racisme in de vijftiger en de zestiger jaren. Om je te registreren als potentiële zwarte kiesgerechtigde moest je iemand meenemen die je identiteit kon bevestigen: ‘Bij voorkeur een blanke man.’ De kans was ook groot dat je, wachtend in de rij en puur willekeurig, gevangen werd genomen. Wandelend langs allerlei historische artefacten kom ik bij een tweedimensionale houten dameshandtas. De vraag is: wat denk je dat daar in zit? Als je de klep optilt zie je een stuk zeep, een tandenborstel, een tube tandpasta en een kam. Toelichting: dingen die je in de gevangenis nodig hebt.

Na onze rit langs alle historische plekken aan de US 80 tussen Selma en Montgomery (Alabama) lees ik De Groene van deze week (Jaargang 140, nr.6) . Eerst het artikel van Hassan Bahara over migrantenkinderen ‘die het nooit goed doen’. Ik heb de aanleiding en alle commotie in de Nederlandse media over het Volkskrantessay van Nadia Ezzerioli niet meegekregen, maar wat Bahara schrijft over die integratieparadox klinkt meer dan plausibel. Een ander artikel in dezelfde Groene, van Rutger van der Hoeven, gaat oppervlakkig gezien over recente confrontaties op universitaire campussen tussen witte en zwarte studenten, maar is naar mijn idee in zijn geheel vooral een voorbeeld van geen-gevoel-voor-verhoudingen. Hoe kun je anders een mail van een Yaledocent onderschrijven die vindt dat je tijdens Halloween gewoon alles moet kunnen dragen wat je wilt en dat het aan gekwetste studenten is om daar dan op te reageren?!

Beeldengroep in Lowndes Interpretive Center:
de witte man met krukken beschermde een veertienjarig zwart meisje

De Wall Street Journal van vandaag heeft op de voorpagina een foto waarop Bernie Sanders en civil-rights activist Rev. Al Sharpton samen ontbijten, ergens in Harlem. Is natuurlijk primair een verkiezingsmove, want Sanders scoort in de Zuidelijke Staten lager dan Clinton.

Maar toch…het onderstreept ook de noodzaak dat burgerrechten bescherming behoeven.

Bron van de titel: Quotations of Martin Luther King Jr., Applewood Books, Bedford , Massachusetts, 2004, p13